خلوص در عبادت: راهی به سوی آرامش و رضای الهی – سلسله دروس اصول کافی (جلسه اول)

بسم الله الرحمن الرحیم

عناوین ذکر شده در این سخنرانی :

تمرکز بر خلوص در عبادت و دوری از شرک خفی و جلی.
تفکیک اعمال نیکو به خدا و اعمال زشت به شیطان.
اجتناب از مشغولیت قلب به مادیات و دنیویات.
اهمیت انتخاب مجالست با افراد صالح و پرهیز از همنشینی با افراد دنیاپرست.
درک قدرت، علم و قیومیت خداوند در همه شئون زندگی.
پرهیز از فریبکاری های دنیا و تمرکز بر آخرت

خلاصه نکات گفته شده :

خلوص در عبادت و دوری از شرک: سخنرانی حول محور خلوص در عبادت و دوری از هرگونه شرک، چه آشکار و چه پنهان، می‌چرخد. روایاتی از امام صادق(ع) و پیامبر اکرم(ص) ذکر می‌شود که بر اهمیت این موضوع تأکید دارند. ابراهیم خلیل(ع) به عنوان الگوی خلوص معرفی می‌شود.

تفکیک اعمال به خدا و شیطان: سخنران اعمال نیکو را به خداوند و اعمال زشت را به شیطان نسبت می‌دهد. این تفکیک نشان‌دهنده‌ی تأثیر نیروهای خیر و شر در زندگی انسان است. هر عمل نیکو ریشه در اتصال به خداوند دارد و هر عمل زشت نشانه‌ی نفوذ شیطان است.

مادیات و دنیویات: بخش عمده‌ای از سخنرانی به هشدار درباره مشغولیت قلب به مادیات و دنیویات اختصاص دارد. سخنران با استناد به روایات، انسان را از توجه بیش از حد به ثروت، مقام و زیبایی‌های دنیوی بر حذر می‌دارد. تمرکز بر این امور، انسان را از خدا غافل می‌کند.

انتخاب مجالست: اهمیت انتخاب همنشینان صالح و پرهیز از همنشینی با افراد دنیاپرست و غافل از خدا مورد تأکید قرار می‌گیرد. جلساتی که یاد خدا را زنده می‌کنند و جلساتی که انسان را به دنیا مشغول می‌سازند با هم مقایسه می‌شوند. نشستن در جلسات یاد خدا، انسان را به خداوند نزدیک‌تر می‌کند.

قدرت و علم خداوند: سخنران بر لزوم درک قدرت، علم و قیومیت خداوند در همه شئون زندگی تأکید دارد. مشاهده‌ی نشانه‌های خدا در عالم هستی و تمرکز بر آنها، انسان را به شناخت خداوند نزدیک‌تر می‌کند

در نظر است  مباحث اصول کافی را برای شاگردان تدریس کنیم .  البته برخ احادیث که فهمش دشوار است  وبزرگان نیز تأمل دارند  بحث نخواهد شد . چون از باب احادیثنا صعب مستصعب  از آن صرف نظر خواهیم کرد  مانند باب طینة المؤمن  والکافر

شروع از باب الاخلاص خواهد بود .

الكافي (ط – الإسلامية)؛ ج‌2، ص: 15

کافی ج 2 جلسه 1

بابُ الْإِخْلَاصِ‌

1 3- 44- 1 عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ يُونُسَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُسْكَانَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع فِي قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ- حَنِيفاً مُسْلِماً قَالَ خَالِصاً مُخْلِصاً لَيْسَ فِيهِ شَيْ‌ءٌ مِنْ عِبَادَةِ الْأَوْثَانِ‌

2 3- 45- 1 عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِيهِ رَفَعَهُ إِلَى أَبِي جَعْفَرٍ‌

الكافي (ط – الإسلامية)، ج‌2، ص: 16‌

ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّمَا هُوَ اللَّهُ وَ الشَّيْطَانُ وَ الْحَقُّ وَ الْبَاطِلُ وَ الْهُدَى وَ الضَّلَالَةُ وَ الرُّشْدُ وَ الْغَيُّ وَ الْعَاجِلَةُ وَ الْآجِلَةُ وَ الْعَاقِبَةُ وَ الْحَسَنَاتُ وَ السَّيِّئَاتُ فَمَا كَانَ مِنْ حَسَنَاتٍ فَلِلَّهِ وَ مَا كَانَ مِنْ سَيِّئَاتٍ فَلِلشَّيْطَانِ لَعَنَهُ اللَّهُ‌

3 3- 45- 2 عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ أَسْبَاطٍ عَنْ أَبِي الْحَسَنِ الرِّضَا ع أَنَّ أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ ص كَانَ يَقُولُ طُوبَى لِمَنْ أَخْلَصَ لِلَّهِ الْعِبَادَةَ وَ الدُّعَاءَ وَ لَمْ يَشْغَلْ قَلْبَهُ بِمَا تَرَى عَيْنَاهُ وَ لَمْ يَنْسَ ذِكْرَ اللَّهِ بِمَا تَسْمَعُ أُذُنَاهُ وَ لَمْ يَحْزُنْ صَدْرَهُ بِمَا أُعْطِيَ غَيْرُهُ‌

قال مولی صالح:

قوله: (طوبى)

أى الجنة أو طيبها أو شجرتها أو العيش الطيب أو الخير لمن أخلص للّه العبادة و الدعاء و قصده بهما لا غيره. و لم يشغل قلبه عن اللّه و طاعته بما ترى عيناه من متاع الدنيا و زخارفها الشهية و صورها البهية و لم ينس ذكر اللّه بالقلب و اللسان بما تسمع أذناه من الاصوات الداعية الى الدنيا و الكلمات المحركة عليها و لم يحزن صدره بما اعطى غيره من أسباب العيش و حرم هو، و الاتصاف بهذه الصفات العلية انما يتصور لمن قطع عن نفسه العلائق الدنية، و اللّه هو الموفق.  «شرح الكافي؛ ج‌8، ص: 47»

قال الله تعالی  فی سورة الزخرف : وَ لَوْ لا أَنْ يَكُونَ النَّاسُ أُمَّةً واحِدَةً لَجَعَلْنا لِمَنْ يَكْفُرُ بِالرَّحْمنِ لِبُيُوتِهِمْ سُقُفاً مِنْ فِضَّةٍ وَ مَعارِجَ عَلَيْها يَظْهَرُونَ (33)وَ لِبُيُوتِهِمْ أَبْواباً وَ سُرُراً عَلَيْها يَتَّكِؤُنَ (34)وَ زُخْرُفاً وَ إِنْ كُلُّ ذلِكَ لَمَّا مَتاعُ الْحَياةِ الدُّنْيا وَ الْآخِرَةُ عِنْدَ رَبِّكَ لِلْمُتَّقينَ (35)

بی‌ارزشی متاع دنیا

اگر مانعی سر راه نبود، ما ثروت زیادی به کافران می‌دادیم تا سقف خانه‌ها و نردبان‌ها و درهای منازل و تخت‌هایشان را از نقره بسازند. علاوه بر این، زیورهای فراوان از طلا می‌دادیم. تمام این‌ها بهره‌ای از دنیاست که در برابر آخرت و بهشت جاویدان که برای پرهیزکاران قرار داده‌ایم، ناچیز است. اما آن مانع، این بود که نخواستیم فاصلۀ طبقاتی بین کفار و مؤمنان زیاد باشد؛ چون در این صورت، جاذبۀ دنیا زیاد می‌شد و همه یکدست کافر می‌شدند.

در روایتی مقبول از امام صادق؟ع؟ نقل شده است که در تفسیر آیۀ ﴿وَلِبُيُوتِهِمْ أَبْوَابًا وَسُرُرًا عَلَيْهَا يَتَّكِئُونَ وَزُخْرُفًا﴾ فرمود: «اگر خدا چنین ثروتی به کافران می‌داد، هیچ‌کس ایمان نمی‌آورد؛ ولی خدا در میان مؤمنان، غنی و فقیر قرار داده است؛ چنان‌که در میان کافران نیز فقیر و غنی قرار داده است. سپس به فقیر مؤمن دستور داده صبر کند و به رضای خدا راضی باشد.»^[1] «تفسیر آخرین پیام ذیل آیه » .

دانلود فایل

سوالات متداول

• سوال: مفهوم “هنیف مسلمان” در روایت امام صادق (ع) چیست؟
  پاسخ: در روایت، “هنیف مسلمان” به معنای خلوص در عبادت و نداشتن هیچ گونه شریکی در پرستش خداوند است. حضرت ابراهیم (ع) نمونه‌ای از این مفهوم است؛ او نه یهودی بود و نه مسیحی، بلکه تنها به سوی خدا گرایش داشت.
• سوال: پیامبر خدا (ص) در روایت دوم چه تفکیکی را در مورد زندگی دنیا ارائه می‌دهد؟
  پاسخ: پیامبر (ص) دوگانگی جهان را توضیح می‌دهد: حق در مقابل باطل، هدایت در مقابل گمراهی، دنیا در مقابل آخرت، و کارهای نیک در مقابل کارهای بد. کارهای نیک از جانب خدا و کارهای بد از جانب شیطان است.
• سوال: صفات کافر و مومن از دیدگاه روایات چیست؟
  پاسخ: روایات بیان می‌کنند که هر چیز خوب از جانب خداست، حتی اگر در کافران نیز دیده شود. اما هر چیز بد، از شیطان است. مثلاً، سخاوت از خداست، ولی ممکن است در کافری نیز دیده شود. برعکس، خِصلت بدی مانند بخل، از شیطان است.
• سوال: امام رضا (ع) در روایت مربوط به امیرالمؤمنین (ع) چه توصیه‌ای می‌کند؟
  پاسخ: امام رضا (ع) توصیه می‌کند که قلب خود را از مشغولیات دنیوی پاک نگه داریم. نباید اجازه دهیم چیزهایی که می‌بینیم یا می‌شنویم، قلبمان را از یاد خدا غافل کند، یا به خاطر نعمت‌های دیگران رنج ببریم.
• سوال: چند معنی برای واژه “توبه” در شرح مولانا صالح دارانی ذکر شده است؟
  پاسخ: مولانا صالح دارانی چندین معنی برای واژه “توبه” بیان کرده است که یکی از آنها بوی خوشی است که از انسان پاک و خداجو به مشام می‌رسد و تا 500 سال باقی می‌ماند.
• سوال: آیات 33 تا 35 سوره زخرف چه مفهومی را بیان می‌کنند؟
  پاسخ: این آیات به نعمت‌های دنیوی کافران اشاره می‌کنند و می‌فرمایند که این نعمت‌ها در برابر نعمت‌های آخرت ناچیز هستند. خدا این نعمت‌ها را به کافران داده تا فاصله بین مؤمنان و کافران زیاد نشود و همه به کفر روی نیاورند.
• سوال: چرا خداوند به کافران ثروت فراوان می‌دهد؟
  پاسخ: روایات بیان می کنند اگر خدا ثروت فراوان به کافران می‌داد، هیچکس ایمان نمی‌آورد. خداوند ثروت را در میان مؤمنان و کافران به طور مساوی پخش نکرده است تا ایمان مؤمنان ثابت بماند.
• سوال: در نهایت، پیام اصلی این روایات چیست؟
  پاسخ: پیام اصلی این روایات، توجه به خدا و پرهیز از مشغولیات دنیوی است. باید نشانه‌های خداوند را در جهان ببینیم و قلب خود را از غفلت و حسرت دنیوی پاک نگه داریم.

[1]. برهان، از: تفسیر قمی، ج۲، ص۲۸۴.